Elektronik Atık Yönetimi Artık Zorunlu: AEEE Yönetmeliği Ne Diyor?

“Atık Elektrikli ve Elektronik Eşyaların Yönetimi Hakkında Yönetmelik”, döngüsel ekonomi ve kaynak verimliliği ilkeleri doğrultusunda, elektronik atıkların oluşumunun önlenmesi, yeniden kullanıma hazırlanması, geri dönüşüm ve geri kazanım süreçlerinin belirlenmesi amacıyla hazırlanmış bir yasal düzenlemedir. Yönetmelik aynı zamanda atıkların çevre ve insan sağlığına zarar vermeden, sıfır atık yönetim sistemi çerçevesinde yönetilmesini ve elektrikli-elektronik eşya üreticileri için genişletilmiş üretici sorumluluğunun uygulanmasını esas alır.

Elektronik atık (e-atık), kullanım ömrünü tamamlamış ya da arızalandığı için artık kullanılmayan televizyon, bilgisayar, cep telefonu, beyaz eşya gibi elektronik cihazları kapsar. Bu atıklar doğru şekilde yönetilmediğinde doğaya ciddi zararlar verebilirken, geri dönüştürüldüğünde ise hem çevresel hem ekonomik açıdan önemli faydalar sağlar.

Neden E-Atıkları Geri Dönüştürmeliyiz?

Elektronik atıkların içinde bulunan kurşun, cıva, kadmiyum gibi ağır metaller doğaya karıştığında toprağı ve suyu zehirliyor. Bunun yanı sıra, bu atıklar doğru şekilde ayrıştırıldığında geri kazanılabilecek altın, bakır, alüminyum gibi değerli metaller içeriyor. Yani geri dönüşüm sadece çevre için değil, ekonomik açıdan da büyük fayda sağlıyor.

AEEE Yönetmeliği Ne Getiriyor?

1. Kayıt Dışı Toplamaya Son: E-atıkların resmî toplama noktaları dışında toplanması yasaktır. Bu konuda hem tüketicilerin hem de üreticilerin sorumluluğu bulunur.

2. Üretici ve Distribütörlerin Yükümlülükleri:

• Bakanlığın EEE Bilgi Sistemi’ne kayıt olunmalı, her yıl Mart ayı sonuna kadar gerekli belgeler yüklenmelidir.
• Her e-atık kaydedilmeli ve atık bilgileri en az 5 yıl boyunca saklanmalıdır. Denetimlerde eksik bilgi veya yanlış beyanlar ciddi yaptırımlar doğurabilir.

• Elektronik eşya üreticileri yılda en az bir kez e-atık toplama farkındalık kampanyası düzenlemeli ve bu kampanyayı sosyal medya hesaplarında duyurmalıdır.

• 400 m² ve üzeri satış alanına sahip mağazalarda e-atık toplama alanı bulunmalıdır.

3. Tüketici Hakları: Distribütörler, mesafeli satışlar da dâhil olmak üzere yeni bir ürün satıldığında, tüketici talep ederse eşdeğer eski elektronik ürünü markasına bakılmaksızın ücretsiz olarak aynı adresten almakla yükümlüdür.

4. Eğitim ve Bilinçlendirme: Üreticiler sadece ürün satmakla kalmaz; aynı zamanda e-atık konusunda tüketicileri eğitmek ve bilinçlendirmekle de yükümlüdür.

5. Toplama Hedefleri: 2025 yılı için Çevre Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı’nın belirlediği e-atık toplama hedefi %40’tır. Bu oran her yıl %5 artarak 2030’da %65’e ulaşmalıdır.

Ne Yapabiliriz?
Tüketici olarak bizler de elektronik atıklarımızı uygun noktalara teslim etmeli, kampanyalara katılmalı ve e-atıkların doğaya değil, geri dönüşüme kazandırılmasını sağlamalıyız. Atık yönetimi sadece bir çevre hareketi değil, hepimizin ortak geleceği için atılması gereken somut bir adımdır.